ده‌رباره‌ی مه
مێژوویا رێكخستنا پارتى ل زاخۆ
مێژوویا په‌یدابینا رێكخستنێن پارتى دیموكراتى كوردستان ل ده‌ڤه‌را زاخۆ ڤه‌دگه‌ریت بۆ سالا ١٩٤٩ێ، ل ڤێ سالێ هنده‌ك كه‌سا ل دە‌ڤه‌را زاخۆ په‌یوه‌ندى ب رێكخستنا پارتى كرینه و ره‌نگه ژبه‌رى ڤێ مێژوویێ رێكخستنا پارتى ل زاخۆ دروست بى بت، ژبه‌ركو دوو ژ سه‌ركرده و دامه‌زرێنه‌رێن پارتى گرێدانه‌كا ناوچه‌یى و جڤاكى دگه‌ل زاخۆ هه‌بینه و ماوه‌یه‌كێ ل زاخۆ ژیاینه ئه‌و ژى هه‌ردوو نه‌مر (سالح یوسڤى و حه‌مزه عه‌بدوللا).
تشتێ هاتیه نڤێسین وه‌كى به‌لگه ل سه‌ر مێژوویا دروستبینا رێكخستنا پارتى ل زاخۆ ئه‌وه كو ل سالا ١٩٥٤ێ ده‌مێ شه‌هید سالح یوسڤى وه‌ك فه‌رمانبه‌ر هاتیه زاخۆ، هینگێ بنكه و رێكخستنا پارتى ل زاخۆ هاتیه پێكئینان، ئانكو ل سه‌ر ده‌ستێ وى رێكخستنا پارتى ل زاخۆ وه‌رار كر و ژبه‌ر دلسوزى و حه‌زا خه‌لكێ زاخۆ بۆ كوردینیێ بنكێ رێكخستنا پارتى گه‌له‌ك زوى پان و به‌رفره‌هـ بى ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ و دیاره ل ده‌ستپێكێ و هه‌تا سالا ١٩٦٠ێ لسه‌ر بنه‌مایێ په‌یوه‌ندیێن تاك و هێلا چالاكیێن خوه ئه‌نجام ددان.
ل سالا ١٩٦٠ێ پشتى پارتى دیموكراتى كوردستان ده‌ستویریا فه‌رمى یا كارێ سیاسى ژحكومه‌تا عێراقێ ل سه‌ر ده‌مێ (عبدالكریم قاسم) وه‌رگرتى، ژنوى باره‌گایێ رێكخستنا پارتى ب ئاشكرایى ل زاخۆ هاته ڤه‌كرن بناڤێ (نڤێسینگه‌ها خه‌بات) و به‌رفره‌هترین بنكێ رێكخستنا پارتى ل زاخۆ هاته ئاڤاكرن و گرۆڤه ژى ئه‌وه د نڤێسینه‌كا پارێزگه‌ها میسل دا ل سالا ١٩٦٤ێ تێدا هاتیه کو ژ (٢٨) لیستێن ناڤێن رێكخستیێن پارتى ل سنورێ پارێزگه‌هێ (١٧) لیسته ب (١١١٨) ناڤا خه‌لكێ ده‌ڤه‌را زاخۆنه كو وى ده‌مى وه‌كى هێزه‌كا كاریگه‌رو مه‌زن پشته‌ڤانى و هه‌ڤكاریا شوره‌شا ئه‌یلولا مه‌زن دكرن.
پشتى شه‌رێ به‌ره‌ڤانى و به‌رخوه‌دانێ ده‌ستپێكرى و شوره‌شا ئه‌یلولا مه‌زن ب رابه‌راتیا بارزانیێ نه‌مر به‌رپا بووى، رێكخستیێن پارتى ل زاخۆ د چوارچوڤێ لیژنا ده‌ڤه‌را زاخۆ دا هاتنه كومكرن و ئاراسته‌كرن.
رێكخستیێن پارتى ل زاخۆ د هه‌مى قوناغا دا پێشه‌نگ بووینه د چالاكى و خه‌باتا نهێنى دا و گروڤه ژى پشتى نسكویا سالا ١٩٧٥ێ ب ماوه‌یه‌كێ كێم جاره‌كا دى گیانێ پارتایه‌تیێ ڤه‌ژاندن و سینگ دانه زولما دوژمنى و چالاكیێن مه‌زن ئه‌نجامدان و هه‌ر جاره‌كا ئاشكرا ببان و ب ده‌ستێ رژێمێ هژماره‌ك ژ وان هاتبانه سێداره‌دان، بزاڤا وان خورت تر لێ دهات و دربێن دژوارتر د وه‌شاندنه مه‌رگێ دوژمنى و ب درێژاهیا شوره‌شا گولانا پێشكه‌فتنخواز هه‌تا ئه‌نفالێن ره‌شێن سالا ١٩٨٨ێ هژماره‌كا زۆر ژ گه‌نجێن ده‌ڤه‌را زاخۆ كو ئافره‌ت ژى دناڤ واندا هه‌نه، بینه نمونا خوه‌گوریكرنێ د رێكا سه‌رفرازى و سه‌ركه‌فتنا دوزا ره‌وایا گه‌لێ كوردستانێ دا و ب شانازى ڤه چوینه به‌ر خلفا سێدارێ.
هه‌تا پشتى سه‌رهلدانا پیرۆزا سالا ١٩٩١ێ ب تنێ لیژنا ده‌ڤه‌را زاخۆ رێكخستیێن پارتى لڤێ ده‌ڤه‌رێ هه‌مبێز دكرن و پشتى كونگرێ ١١ێ ل سالا ١٩٩٣ێ لیژنا خه‌بات ل باتیفا هاته ڤه‌كرن و پاش كونگرێ 12ێ ل (١٩٩٩) لیژنا خابور ل سه‌نته‌رێ باژێرى ل سالا ٢٠٠٠ێ هاته ڤه‌كرن، ل رۆژا ١١/٠٨/٢٠٠١ێ بریارا ڤه‌كرنا لقێ ٨ ل زاخۆ ژ لایێ مه‌كته‌با سیاسى یا پارتى ڤه هاته دان و سنورێ چالاكیێن وێ، هه‌مى ده‌ڤه‌را زاخۆ و هه‌تا ده‌شتا سلێڤانه‌یا ژى بخوه‌ڤه دگرت و ژبه‌ر به‌رفره‌هیا بنكێ رێكخستنێ و سنورێ چالاكیا پشتى سالا ٢٠٠٥ێ و هه‌تا نوكه لیژنا ناوچا ده‌ركار ل ده‌ڤه‌را ده‌ركارێ، لیژنا ناوچا باتێل ل ده‌ڤه‌را باتێلێ، لیژنا ناوچا رزگاری ل ئیبراهیم خه‌لیل، لیژنا ناوچا هیزل ل سه‌نته‌رێ باژیری، لیژنا ناوچا زاگرۆس یا فه‌رمانبه‌ران ل سەنتەرێ باژێری، لیژنا ناوچا زانین کو گرێدایی زانكۆیا زاخویە، لیژنا ناوچا گولان، لیژنا ناوچا سه‌رهلدان و لیژنا ناوچا سه‌رده‌م ل ناڤ باژێرێ زاخۆ هاتینه ڤه‌كرن.
ناڤێن ١٢ لیژنەیێن سه‌ر ب لقێ ٨ێ پارتی دیموکراتی کوردستانڤە ل سنۆرێ ئیدارا سەربەخۆیا زاخۆ:
١. لیژنا ناوچا زاخۆ ل قەزا زاخۆ.
٢. لیژنا ناوچا باتیفا ل قەزا باتیفا.
٣. لیژنا ناوچا ده‌ركار ل ناوچەداریا ده‌ركارێ.
٤. لیژنا ناوچا رزگاری ل ناوچەداریا رزگاری (ئیبراهیم خه‌لیل).
٥. لیژنا ناوچا باتێل ل ناوچەداریا باتێلێ.
٦. لیژنا ناوچا خابوور ل قەزا زاخۆ.
٧. لیژنا ناوچا گۆلان ل قەزا زاخۆ.
٨. لیژنا ناوچا سەرهلدان ل قەزا زاخۆ.
٩. لیژنا ناوچا سەردەم ل قەزا زاخۆ.
١٠. لیژنا ناوچا هیزل ل قەزا زاخۆ.
١١. لیژنا ناوچا زانین ل قەزا زاخۆ.
١٢. لیژنا ناوچا زاگرۆس ل قەزا زاخۆ.
ناڤێن هه‌ڤالێن به‌رپرساتیيا لقێ ٨ێ پارتی دیموکراتی کوردستان ل زاخۆ وه‌رگرتین:
١. تەمەر رەمەزان (٢٠٠١-٢٠٠٥).
٢. عەلی عەونی (٢٠٠٥-٢٠٠٧).
٣. د. رزگار سندی (٢٠٠٧-٢٠١٠).
٤. عه‌بدولخالق بابیرى (٢٠١٠-٢٠١١).
٥. سه‌ربه‌ست له‌زگین (٢٠١١-٢٠١٧).
٦. د. عەلى تەتەر (٢٠١٧-٢٠٢٠).
٧. عەلی عەونی (٢٠٢٠-٢٠٢٣).
٨. عومەر ئۆرەیی (٢٠٢٣ – بەردەوامە)