دەربارەی پارتی
پێناسە و دیرۆك و رێکخستنا پارتێ:
ناڤ: پارتی دیموکراتی کوردستان. (پ.د.ك):
پارتەکا دیموکراتی و نەتەوەییە، باوەری ب مافێن مرۆڤی و یەکسانیا جڤاکی و ئازادیێن تاکی و مافێ نەتەوەیا کورد و نەتەوەیێن دی یا هەی د بڕیاردانا چارەنڤیسێ واندا .
ژ پێخەمەت ب دەستڤەئینانا واندا ب پێی پرۆگرامێن زانستی و ب رێکا دیموکراسیانە و ئاشتیانە سەرچاوەیێ گرتی د ئەزموونێن بزاڤا رزگاریخوازا دیرۆکا نەتەوەیا کورد و کلتوریا نیشتمانی و خەباتگێریا بارزانی نەمری ڤە هەول ددەت و مفای ژی ل ئەزمونا گەلان وەردگریت کو دگەل واقعێ کوردستانێ دا دگۆنجیت .
ل ۱٦ی تەباخا سالا ۱۹٤٦ێ ب سەرۆکایەتیا بابێ رۆحیێ نەتەوەیا کورد (مەلا مستەفا بارزانیێ نەمر) هاتە دامەزراندن، دەستپێکێ ناڤێ وێ (پارتی دیموکراتی کورد) بی و ل کونگرەیێ سێیێ دا ل (۲٦/۱/۱۹٥۳) کو ل باژێرێ کەرکوکێ هاتە بەستن، بریار هاتە دان ناڤێ پارتێ ببیتە (پارتی دیموکراتی کوردستان).
– کونگرەیێن پارتی:
۱- کونگرەیا ئێکێ: ل رۆژا (۱٦/۸/۱۹٤٦)ێ ب نهێنی ل باژێرێ بەغدا، ل مالا (سەعید فەهیم)ی هاتە بەستن، ب ئامادەبوونا نێزیکێ (۷۰) نوینەرا .
۲- کونگرەیا دوویێ: ل هەیڤا ئادارا سالا (۱۹٥۱)ێ ل باژێرێ بەغدا، مالا (عەلی حەمدی) هاتە بەستن، ب ئامادەبوونا نزیکێ (۳۰) نوینەرێن لق و ناوچەیێن پارتی .
۳- کونگرەیا سێیێ: (۲٦/۱/۱۹٥۳)ێ، ل باژێرێ کەرکوکێ ب ئامادەبوونا نێزیکی (۳٥-٤۰) نوینەرا هاتە بەستن .
٤- کونگرەیا چوارێ: (۷/۱۰/۱۹٥۹)ێ، ل باژێرێ بەغدا، ل مالا (کاك زیاد)ی ب سەرپەرشتیا بابێ روحیێ نەتەوەیا کورد (مەلا مستەفا بارزانی) هاتە بەستن .
٥- کونگرەیێ پێنجێ: هەیڤا ئایارێ ل سالا (۱۹٦۰)ێ ل بارەگایێ پارتی ل باژێرێ بەغدا هاتە بەستن .
٦- کونگرەیا شەشێ: ل دەستپێکا هەیڤا تەموزا سالا (۱۹٦٤)ێ ل قەلادزێ هاتە بەستن .
۷- کونگرەیا حەفتێ: ل رۆژا (۱٥/۱۱/۱۹٦٦)ێ، ل گەلالە هاتە بەستن .
۸- کونگرەیا هەشتێ: ل رۆژا (۱/۷/۱۹۷۰)ێ، ل ناڤ پردان ب ئامادەبوونا (٤۸۸) نوینەرا هاتە بەستن .
۹- کونگرەیا نەهێ: ل رۆژا (٤/۱۰/۱۹۷۹)ێ، ل زێوە ل دەڤەرا (مەرگەوەر) هاتە بەستن، کو تێدا ب تێکرایا دەنگان (مەسعوود مستەفا بارزانی) ب سەرۆکێ پارتی دیموکراتی کوردستان هاتە هەلبژارتن .
۱۰- کونگرەیا دەهێ: ل رۆژا (۱۲/۱۲/۱۹۸۹)ێ، ل (مەرگەوەر) ب بەشداریا (۳۳۲) نوینەرا هاتە بەستن.
۱۱- کونگرەیا یازدێ: (۱۹۹۳)ێ، ل هەولێرا پایتەخت، ب بەشداریا (۲۱٦۷) نوینەرا هاتە بەستن .
۱۲- کونگرەیا دوازدێ: ل رۆژا (۱٤/۱۰/۱۹۹۹)ێ، ل هەولێرا پایتەخت، ب بەشداریا (۱٤۷۳) نوینەرا هاتە بەستن .
۱۳- کونگرەیا سێزدێ: ل رۆژا (١١-١٨/۱۲/۲۰۱۰)ێ، ل هەولێرا پایتەخت، ب بەشداریا زێدەتر ژ (۱٥۰۰) نوینەرا هاتە بەستن .
۱٤- کونگرەیا چواردێ: ل رۆژا (٣/۱۲/٢٠٢٢)ێ، ل باژێرێ دهۆکێ، ب بەشداریا زێدەتر ل (۱٠۰۰) نوینەرا هاتە بەستن .
– ئارمانجێن نەتەوەیی یێن پارتی دیموکراتی کوردستان:
۱. ب هێزکرنا پەیوەندیێن برایانە و پشتەڤانی و هاریکاری کرن دگەل هەمی پارت و رێکخراوەیێن دیموکرات و ئاشتیخوازێن رەڤەندا کوردی دا، هەتا ب رەنگەکێ ئاشتیانە ئارمانجێن نەتەوەیێن پێشچاڤێن نەتەوەیا کورد بجهـ بینن و کلتورێ دیالۆگ و لێبورینێ دناڤ مالا کوردی دا بلاڤ بیت و پەنابرن بۆ بەر توند و تیژیێ بهێتە حەرام کرن .
۲. هەولدان بۆ ب نێڤ دەولەتیکرنا سیاسەتا دۆزا کورد ل چارچۆڤێ رێکخراوەیێن نێڤ دەولەتی و هەرێمی دا و بزاڤا رزگاریخوازا کورد سیفەتێ چاڤدێر د ڤان رێکخراوان دا وەربگریت بو هندێ داکوکیێ ل مافێن نەتەوەیی و نیشتمانیێن رەوا بکەن .
۳. ڤەگەراندنا هەمی ناوچەیێن ڤەقەتیایی بۆ سەر هەرێما کوردستانێ ل گورەی وان میکانیزمێن د ماددەیێ ۱٤۰ێ دەستورێ عیراقێ دا هەی، ب ڤێ ژی سنورێ هەرێمێ بهێته چەسپاندن .
٤. داکوکیکرن ل مافێ هەمی وان کوردێن ل ناوچەیێن دی یێن عیراقێدا ئاکنجی وەکی بەشەکێ نەڤەقەتیایی ل گەلێ کورد، کار بهێتە کرن بۆ بۆ هندێ کو زێدەتر بهێزکرن و بەردەوامی دان ب پەیوەندیێن جڤاکی و کلتوری دگەل واندا .
– کورتیەكا دیرۆکا پارتی:
پارتی دیموکراتی کوردستان ل سالا ۱۹٤٦ێ ل کومارا مهاباد دا بابێ روحیا نەتەوەیا کورد (مەلا مستەفا بارزانی) و هەمزە عەبدوللا، میرحاج ئەحمەد، نوری ئەحمەد، مستەفا خۆشناو، محمد محمود قودسی، خەیروللا عبدولکەریم، عیزەت عبدولعەزیز، پەیرەو و پروگرامێ پارتی دانا، ژبۆ وێ مەبەستێ هەمزە عەبدوللا هنارتە کوردستانا عیراقێ کو سێ راسپاردە دگەل هەبوون:
۱. دەستکاریا پەیرەو و پرۆگرامی نەهێتەکرن ئەوێ کو ل مهابادێ دارشتی .
۲. پارتێن کوردستانی ب سەر حکومەتا ناوەندی دا نەچن هەتا خۆ جێگیر دکەن .
۳. شێخ لەتیف و کاك زیادی بکەنە جێگرێن ئێکێ و دوویێ .
ل ۱٦/۸/۱۹٤٦ێ ل بەغدا ب ئامادەبوونا ۷۰ێ ئەنداما کونگرەیێ ئێکێ هاتە بەستن .
۱. د کونگرەیێ ئێکێ دا پەیرەو و پرۆگرام هاتنە پەسەندکرن .
۲. ناڤێ وێ بوویە پارتی دیموکراتی کوردستان .
۳. سەرکردایەتیا پارتی هاتە هەلبژارتن .
مەلا مستەفا بارزانی بوویە سەرۆکێ پارتی و شێخ لەتیف و کاك زیاد بینە جێگرێن ئێکێ و دوویێ و رۆژنامەیا رزگاری ژی رۆلەکێ کارتێکەر ددیت ل بەلاڤکرنا ئایدولۆژیا پارتی دا، د بوارێ سیاسەتا نێڤ دەولەتی ژی دا مژویلی رێك ئێخستنا پەیوەندیان بوون دگەل بلۆکێ رۆژهەلات و د هەمان دەم ژی دا پەیوەندیەکا مکوم دگەل دەستەیا دامەزرێنەر ل مهابادێ دا هەبی و پەیوەندی دگەل پارتێن عیراقی و عەرەبی ژی دا دکر و د هەمان دەم ژی دا دگەل پارتا شیوعی پەیوەندی هەبی، هەرفتنا کومارا مهابادێ کاریگەریەکا سلبی ل سەر کوردستانا عیراقێ کربی، بارزانی ل (۱۳/٥/۱۹٤۷)ێ بەرەف ئێکەتیا سۆڤیەت کاروانێ خوە دایە ڕێ و ل (۱۸/٦/۱۹٤۷)ێ گەهشتنە سۆڤیەت. شێخ ئەحمەدێ بارزانی ڤەگەریاڤە کوردستانێ، چوار ژ ئەڤسەرا دگەل شێخی دا بین ل (۱۹/۹/۱۹٤۷)ێ هاتنە شەهیدکرن ل دەمێ حکومەتا سالح جبر، سێ سەرکردەیێن پارتا شوعی (فەهد، زەکی بسیم، محمد ئەلشبیی) هاتنە سێدارەدان، چاڤدێری کەفتە سەر پارتی و هەمزە عەبدوللا پشتی دەمەکێ خۆ ل بەغدا بەرزەکری، پاشان ڤەگەریا باژێرێ سلێمانیێ .چاپخانەیا پارتی ل بەغدا هاتە ڤەگۆهاستن بو سیتەك ل سلێمانیێ .
پاشان هەمزە عەبدوللا ل سلێمانیێ هاتە دەستەسەر کرن و ل بەغدا رەوانێ دادگایێ هاتە کرن، پاشی هاتە بەردان، ئەڤێ رزگار کرنێ گومان چێکرن، ل دوماهیکا سالا ۱۹٤۷ێ هندەك ژ بەرپرسێن پارتی دەمێ زیندانکرنا وان تەمام بوو وەکی (ئیبراهیم ئەحمەد و عەونی یوسف و جەلیل هۆشیار) پشتی وی دەمی ب فەر و پەسەند زانی کو کونگرەیی ببەستن .
– دیروکا پشتی هەرفاندنا کومارا مهابادێ، بارزانی نەچار بی بەرێ خوە بدەتە ئێکەتیا سۆڤیەتێ و ل وێرێ بمینیت هەتا پشتی هەرفاندنا سیستەمێ کوماری ل سالا (۱۹٥۸)ێ دا و پشتی هاتنا سەر کار عەبدولکەریم قاسم، شیا ڤەگەرێتەڤە عیراقێ .
پارتی دیموکراتی کوردستان ب شەر و ئاشتیێ رێبەریا بزاڤا رزگاریخوازا کوردی یا کری هەتا هەرس ئینانا شورەشا کوردان ل سالا (۱۹۷٥)ێ پشتی پەیمانا ئەلجەزائیر د ناڤبەرا عیراق و شاهێ ئیرانێ دا کو بوویە ئەگەرێ دربەکا مەزن ل پارتیێ بکەڤیت.
ل سالا (۱۹۷٦)ێ پارتی دەست هاڤێتەڤە دووبارە رێك ئێخستنا خوە و وەك ئێك ل دوو پارتێن سیاسی یێن سەرەکیێن مەیدانا سیاسیا کوردستانا عیراقێ مایەڤە.
هەر ژ شورەشا ئیلۆنێ، شورەش و داستان لدویڤ داستان پارتی دیموکراتی کوردستان وەکو نوینەرێ گەلێ کورد هەردەم بەرەڤانی ژ مافێن کوردان کریە و خوە ب خۆدانێ قەزیا کوردی زانییە و ب هزاران قوربانی دایە ژ پێخەمەت ئازادکرنا کوردستانێ و دانانا بنەسترا دەولەتێ ژ لایێ سەرۆک مەسعوود بارزانی ڤە.